پایگاه خبری اسب بخار
مرجع تخصصی اخبار و ویدیو خودرو

ترموستات خودرو چیست و چگونه کار می کند؟

ترموستات (Thermostat) یکی از بخش های تشکیل دهنده سیستم خنک کاری موتور خودروست که مانند یک شیر عمل می کند و با نوجه به دمای مایع خنک کننده موتور با باز و بسته شدن، مسیر جریان به رادیات خودرو را کنترل می‌کند.

سیستم خنک کاری موتور های احتراق داخلی آب خنک از بخش ها مختلفی تشکیل شده است که همه این بخش ها وظیفه دارند تا از دما موتور بکاهند و از بالا رفتن دمای آن و آسیب رسیدن به قطعات موتور در دما های بالا جلوگیری کنند.

علت استفاده از ترموستات در خودرو

موتور خودرو برای رسیدن به کارکرد بهینه باید به دمای مطلوبی برسد. بر همین اساس اگر مایع خنک کننده ( Coolant ) از همان ابتدا درون سیستم خنک کاری موتور جریان داشته باشد، زمان بیشتری نیاز است که دمای موتور به درجه مناسبی برای عملکرد بهینه خود برسد و این کار موجب افزایش مصرف سوخت و بالا رفتن میزان آلایندگی آن می‌شود.

برای اینکه جریان مایع خنک کننده فقط در صورت لزوم برای خنک کاری وارد رادیاتور شود، از قطعه‌ای با نام ترموستات (دماپا )استفاده می‌شود. ترموستات مانند یک شیر مکانیکی عمل می‌کند و با افزایش دمای موتور جریان مایع خنک کننده را باز می‌کند و با کاهش دمای موتور جلوی مسیر جریان مایع خنک کاری را می‌گیرد.

حتماً بخوانید:
سیستم خنک کاری موتور، اجزای تشکیل دهنده و وظایف آن ها
چند نوع ضد یخ یا کولنت (Coolant) برای خودرو وجود دارد؟

نحوه کارکرد ترموستات در خودرو و انواع آن

ترموستات در واقع یک نوع شیر مکانیکی است که که جریان حرکت مایع خنک کننده خودرو را کنترل می‌کند. عملکرد آن به این صورت است که با تغییرات دمای موتور باز یا بسته می‌شود. این باز و بسته شدن به دو صورت شکل می‌گیرد. مکانیزم اول کاملا به صورت مکانیکی و مستقل صورت می‌گیرد اما مکانیزم دوم علاوه بر عملکرد مکانیکی از بخش های الکترونیکی (سنسورها) و ECU نیز کمک می‌گیرد تا در شرایط بحرانی باز شدن ترموستات را سرعت بخشد.

ترموستات‌ های مکانیکی

درون این نوع ترموستات یک سیلندر که با موم ( Wax ) پر شده است قرار دارد. خاصیت این موم به این شکل است که به تغییرات دمایی واکنش نشان می‌دهد. در صورت افزایش دمای محلول آب و ضد یخ دورن موتور ، موم درون سیلندر منبسط می شود و با فشار دادن میله‌ای که در انتهای سیلندر قرار دارد، شیر خروجی به رادیاتور را باز می کند و از طرفی دیگر شیر دوم برگشتی ( Bypass Valve ) به موتور را می بندد. شیر دوم برگشتی به موتور در زمانی که موتور به دمای عملکردی خود نرسیده است باز می ماند و اجازه می دهد تا محلول آب و ضد یخ درون موتور گردش کند.

این شیر پس از رسیدن موتور به دمای عملکردی بسته می شود تا محلول از طریق شیر ورودی به رادیاتور، از موتور خارج شود و خنک کاری بر روی آن صورت گیرد. پس از خنک شدن محلول و کاهش دمای موم بکار رفته ، این ماده منقبض می شود و طی این تغییر به کمک فنر های بکار رفته در ترموستات ( Thermostat ) ، شیر ورودی به رادیاتور بسته می شود و شیر برگشتی به موتور باز می شود تا موتور دوباره به دمای عملکردی خود برگردد.

ترموستات‌ های برقی

این ترموستات هم مانند نوع مکانیکی عمل می‌کند اما با این تفاوت که در زمان قرار گیری موتور در شرایط بحرانی (Full Load) از یک المنت برای تسریع باز شدن ترموستات کمک گرفته می‌شود. در این شرایط سنسورهای به کار رفته در موتور، افزایش بار پیشرانه را به ECU ارسال می‌کنند و ECU نیز دستور روشن شدن المنت به کار رفته در ترموستات را می‌دهد. با روشن شدن المنت، ترموستات زودتر باز می‎شود و جریان مایع خنک کننده بر قرار می‌شود.

ترموستات در کدام قسمت از موتور قرار دارد؟

از آن جایی که ترموستات باید مسیر جریان آب و خنک کننده از موتور را به رادیاتور کنترل کند ، بنابراین دقیقاً در کنار موتور نصب می شود. این قطعه از یک طرف به مجرا های درون موتور ارتباط دارد و از طرفی دیگر قاب محافظ آن با یک لوله پلاستیکی به رادیاتور متصل می شود.

علت نزدیکی محل نصب ترموستات ( Thermostat ) به موتور این است که در صورت افزایش دمای محلول آب و ضد یخ درون موتور ، سریعاً این شیر باز شود و محلول برای خنک شدن به رادیاتور منتقل شود. از طرفی دیگر اگر این قطعه با فاصله از موتور نصب شود ، ممکن است در طی زمانی که طول می کشد تا افزایش دمای موتور به این شیر منتقل شود ، اجزای درون موتور تحت تنش های حرارتی زیادی قرار بگیرند و آسیب ببینند.

باز و بسته شدن ترموستات ناگهانی است یا پیوسته؟

توجه داشته باشید که باز و بسته شدن این شیر ها به صورت پیوسته است ، زیرا انبساط و انقباض موم ، ناگهانی صورت نمی گیرد و رفته رفته این اتفاق رخ می دهد. به همین دلیل این قطعه کاملاً باز و یا کاملاً بسته نمی شود و همیشه بین این دو حالت در بازی کردن است.

هنگام خرید ترموستات باید به چه نکته ای دقت کرد؟

هنگام خرید این قطعه علاوه بر این که باید به سایز قطعه و همچنین قابل نصب بودن آن برای خودروی خود دقت کنید ، باید به دمای عملکردی آن نیز دقت کنید برای مثال بر روی جعبه آن ها یک دما نوشته شده است که نشان می دهد این شیر در آن دما شروع به باز شدن می کند و اجازه ورود جریان محلول به رادیاتور را می هد. برای مثال دمای عملکردی ترموستات های پراید حدوداً ۷۱ درجه است و برای خرید باید به این نکته دقت کرد زیرا در صورت نصب مدل دیگری با دمای بالاتر ممکن است موتور جوش بیاورد.

محمد جبارزاده شیاده

پایگاه خبری اسب بخار