پایگاه خبری اسب بخار
مرجع تخصصی اخبار و ویدیو خودرو

بررسی چالش های رکود بازار روغن موتور- بخش دوم

چندی پیش، جمعی از تولیدکنندگان بخش خصوصی روغن موتور نسبت به گران شدن روغن پایه، که ماده اولیه تولید روغن موتور است، اعتراض کردند و نتیجه آن به شکل پرونده ای خبری در رسانه های تصویری، از جمله سیمای ملی و بسیاری از خبرگزاری ها، منتشر شد.

در بخش اول گفت وگو با «امیرحسام خرازی»، کارشناس صنعت روانکار، به موضوع دلایل گران شدن خوراک روغن پایه تولید روغن موتور و چرایی آن پرداختیم. همچنین در آن بخش، دلایل شکل گیری موج اعتراض تولیدکنندگان بخش خصوصی روغن موتور علیه تولیدکنندگان روغن پایه نیز بررسی شد و مشخص شد که سمت و سوی این اعتراض هدف اشتباهی را نشانه رفته است. همچنین در بخش نخست این گفت و گو بخشی از شرایط پیش آمده برای بخش خصوصی نیز واکاوی شد. در بخش پایانی گفت و گو، علاوه بر پیگیری موضوع های پیشین به نقش سازمان حمایت در تضعیف بخش خصوصی اشاره شده است. جایی که عدم اجازه افزایش قیمت از ابتدای سال ۹۸ باعث شده است کسب و کار بسیاری از فعالان بخش خصوصی این صنعت با خطر جدی مواجه شود. این موضوع در کنار کاهش شدید توان رقابتی آنان با بخش دولتی موضوع دیگری بود که در این گفت وگو بررسی شد.

سازمان حمایت قیمت پایین تری تعیین کرده است؟ نقش سازمان حمایت در حفظ رقابت پذیری بازار چگونه است؟

از سویی، در نظر بگیرید که بخش خصوصی روغن پایه خریداری کرده و می خواهد با آن روغن موتور تولید می‌کند، اما با توجه به افزایش هزینه هایش عملاً نمی تواند با دولتی‌ها رقابت جالبی داشته باشد. همچنین در این شرایط در نظر بگیرید که قیمت روغن موتور بیش از یک سال است که افزایش پیدا نکرده، در سال جاری همه چیز به‌جز روغن موتور گران شده است. در حال حاضر، شرکت های دولتی نیز بعضی از روغن‌ها را با سود خیلی کم، و در برخی موارد با ضرر یا در برخی محصولات، که مواد اولیه‌اش برای شان ارزان‌تر تمام شده و در آن  صرفه‌جویی مقیاس دارند، با حداقل سود به بازار ارائه می دهند. در این شرایط قیمت ها عملاً افزایش پیدا نکرده و از سوی دیگر، قیمت روغن پایه برای بخش خصوصی بسیار بالا رفته است. آخرین افزایش قیمتی که ما در بحث روغن موتور داشتیم، به ابتدای سال ۹۸ برمی گردد که برخی محصولات ۳۵ تا۳۰ درصد و بعضی محصولات تا ۷۰ درصد  از سوی سازمان حمایت مجوز افزایش قیمت پیدا کردند.

یعنی با توجه به افزایش قیمت در تمام سطوح تولید اجازه افزایش قیمت نداشته اید؟

دقیقاً. از اردیبهشت سال ۱۳۹۸ تاکنون اجازه افزایش قیمت نداده اند.

اشاره شد که بازار شب عید از دست رفته است، این موضوع در فروش بخش دولتی به بخش خصوصی تأثیرگذار بوده است؟

در فروش روغن پایه شرکت های دولتی ناموفق  نبوده اند، چون بازار خارج از کشور را نیز در کنار بازار روغن موتور و روغن پایه داخلی دارند. هر چه قدر که بازار داخل کشش نداشته باشد، صادرات مابه‌ازای آن شاید جبران کننده است. از سوی دیگر، الزامی از طرف سازمان حمایت از حقوق مصرف کنندگان و همچنین وزارت صمت داریم که حداقل هر هفته یک میزان حداقل تناژ روغن پایه در بورس کالا عرضه  شود. آن کف عرضه نیز رعایت  شده است، حتا مازاد عرضه هم وجود داشته است. قیمت گذاری هم در توافق با سازمان حمایت صورت گرفته است. آن قیمتی که نفت سپاهان عرضه هفتگی اش را با آن انجام داده نیز معقول و منطقی است، هر تولیدکننده‌ای خواسته خریده و هر کسی نخواسته نخریده است. البته شایان ذکر است که در بیش تر مواقع نیز رقابت برای خرید صورت گرفته و نرخ فروش افزایشی بوده است.  نکته اصلی در این است که این وضعیت برای تولیدکننده دولتی چندان چالشی ایجاد نمی کند، اما بخش خصوصی به شدت تحت فشار قرار گرفته است. به عنوان مثال، شرکتی که هفته‌ای ۱۰۰ تن خرید می‌کرد و تولید انجام می داد، شرایطی که به وجود آمده و قیمت رقابتی محصول بالاتر از قیمت سازمان حمایت درمی آید باعث شده است که خط های تولید بسیار پایین تر از ظرفیت کار کنند.

اما اخیراً تولیدکننده خصوصی به تولیدکنندگان خوراک پایه معترض بودند و حتا در سیمای ملی نیز پرونده خبری کار شد؟

بله، اما اعتراض آن براساس یک هدف‌گیری غلط در بخش خصوص صورت گرفت؛ آن ها معترض بودند که چرا مثلاً شرکت نفت سپاهان و یا دولت مواد اولیه را گران کرده اند؟ چرا صادر می‌کنید و با همان قیمت صادراتی به ما نمی دهید تا تولید و صادرات کنیم و ارزآوری ایجاد ‌کنیم؟ این اتفاقی بود که چند هفته پیش رخ داد. خبرگزاری‌ها پای کار آمدند و با موضوع افزایش بی رویه قیمت روغن پایه پرونده کار کردند. یک بسته خبری خوب هم شکل گرفت که در ۲۰:۳۰ و اخبار شبانگاهی تلویزیون پخش شد. آن‌جا دوستان اعتراض کردند که چرا روغن پایه را گران کرده اید و شرکت هایی مانند سپاهان، ایرانول، پارس و شرکت‌های دیگری که تعهد عرضه دارند، روغن پایه را به بخش خصوصی تحمیل کرده و گران‌فروشی کرده‌اند.

گران فروشی نشده است؟

خیر، عملاً گران‌فروشی‌ای صورت نگرفته است. قیمت خوراک پالایشگاه ها براساس عواملی که بیان شد به شدت بالا رفته و گران شدن قیمت روغن پایه هم اجتناب‌ناپذیر است. عملاً تلاشی که این دوستان برای پایین آوردن قیمت روغن پایه انجام دادند نافرجام ماند و هیچ اتفاقی نیافتاد. چون هیچ منطق تکنیکالی و فنی‌ای پشت این انتقاد نبود. شاید بتوان اظهار کرد که ریشه مشکل کارشناسی نشده بود، ‌عجله شده بود و یا با هر مورد دیگری که بود، به نتیجه‌ای که باید می رسیدند، اصلاً نرسیدند و رکود بازار پای برجا است.

همچنین نمایندگان و مدیران ارشد شرکت های تولیدکننده روغن پایه در بیانیه ها و مصاحبه های جداگانه و به طرز مناسبی وضعیت میزان عرضه و قیمت گذاری روغن پایه را شفاف سازی نمودند که مستندات آن در فضای مجازی قابل جست و جوست.

معتقدید فرض اصلی قضیه اشتباه بود؟

بله، دوستان یک هدف‌گیری اشتباه با فرضی اشتباه مبنی بر این که چرا پالایشگاه ها روغن پایه را گران کرده اند در نظر گرفته بودند. اما هیچ کس نپرسید که با توجه به افزایش قیمت تمام سطوح و فرآیندهای تولید، چرا قیمت روغن موتور به عنوان محصول نهایی اجازه افزایش قیمت پیدا نمی کند؟ چرا ارزان‌فروشی می‌کنند؟ یعنی به‌جای این‌که بیایند و بگویند چرا پایه را گران می‌فروشید، باید بگویند چرا روغن موتور را ارزان می‌فروشید؟ در واقع، آن فشاری که به دلیل عدم تعادل رقابت به بازار وارد می شود، باید دیده می‌شد. البته از این نظر که روغن موتور با قیمت خوب دست مشتری می رسد خوب است، یعنی به رغم دوبرابر و در برخی موارد چند برابر شدن مواد مصرفی در این صنعت قیمت ها به همان اندازه افزایش پیدا نکرده و این برای مصرف کننده خوب است . اما اتفاق دیگری که در سایه  بازار رخ داده است دیده نمی شود؛ این که بخش خصوصی به شدت تحت فشار است دیده نمی شود.

در واقع، روغن پایه به قیمت معقول و درست فروخته می‌شود، در عرضه اش هم اخلالی صورت نگرفته است، اما بازار برای بخش خصوصی چشم انداز مثبتی ندارد و آن ها نمی توانند شانه به شانه تولیدکنندگان رقابت کنند.

ادامه این روند برای بخش خصوصی چه پیامدی خواهد داشت؟

بخش خصوصی توان رقابت با تولیدکننده بخش دولتی را ندارد، چون قیمت تمام شده محصول برای آن ها نسبت به دولتی بالاتر تمام می شود. تولیدکننده دولتی می تواند با حداقل سود هم کالایش را به فروش برساند، اما بخش خصوصی در این رقابت در نقطه ضعف مطلق قرار گرفته است. در صورت ادامه دار بودن وضع موجود، رفته‌رفته هر شرکت و تولیدکننده ای که بنیه‌اش ضعیف تر باشد احتمال دارد زودتر کارش به تعطیلی بکشد. کما این که در حال حاضر، میزان تولید و سطح فعالیت برخی تولیدکنندگان خصوصی نیز کاهش یافته است.

بخش خصوصی و دولتی باید تحت نظارت سازمان حمایت قیمت‌گذاری کنند، در بازار روغن موتور مانند برخی بازارها، مثلاً لاستیک، شاهد چندگانگی قیمت هستیم؟

دقیقاً همین موضوع هست. در حوزه روغن موتور، چهار شرکت نفت سپاهان، بهران، پارس و ایرانول هستند که سازمان حمایت قیمت را برای آن ها مشخص می‌کند و تحت نظارت هم هستند. بخش خصوصی هم، با در نظر گرفتن شاخص های متفاوتی، از سازمان حمایت قیمت می‌گیرد و دست آن ها در قیمت گذاری بازتر است. اما در عین حال، به رغم این که قیمت گذاری سازمان حمایت برای بخش خصوصی کمی بالاتر از دولتی هاست، باز هم آن ها نمی توانند با بخش دولتی رقابت کنند و فعالیت‌های‌شان در بازار تحت‌الشعاع قرار گرفته است.

علی طجوزی

پایگاه خبری اسب بخار