پایگاه خبری اسب بخار
مرجع تخصصی اخبار و ویدیو خودرو

بحران بنزین ؛ ناکارآمدی خودروسازی و مدیریت دولتی

محدود شدن میزان استفاده از کارت های سوخت شخصی و شایعه توقف صادرات بنزین از سوی روسیه و کشورهای مشترک المنافع یک معنی بیشتر ندارد، بحران بنزین. بروز چنین رخدادی نیز به وضوح یک سخن دارد، ناکارآمدی خودروسازی و مدیریت دولتی .

به گزارش پایگاه خبری اسب بخار، اوایل فروردین ماه سال جاری مدیرعامل شرکت پالایش و پخش فرآورده‌های نفتی ایران با اشاره  اینکه مصرف روزانه بنزین در نوروز سال جاری از ۱۴۴ میلیون و ۲۰۰ هزار لیتر نیز عبور کرده است، بر لزوم انجام اقداماتی برای «مدیریت مصرف سوخت» تاکید کرد.

جلیل سالاری با اشاره به  روند رو به رشد افزایش خودروها گفت: اکنون ۲۹ میلیون دستگاه خودرو در چرخه حمل و نقل کشور وجود دارند و از طرفی مقدار مصرف سوخت در کشور با استانداردهای جهانی فاصله دارد و خودروها پرمصرف هستند که این موضوع باید مورد توجه قرار گیرد.

به گفته وی ورود سالانه یک میلیون خودرو به چرخه حمل و نقل کشور معادل یک میلیارد لیتر مصرف بنزین است و این به معنای ساخت پالایشگاهی با ظرفیت پالایش روزانه ۱۵۰ تا ۲۰۰ هزار بشکه‌ خواهد بود که احداث آن حداقل ۴ تا ۵ سال زمان می‌برد.

مصرف روزانه ۱۲۲ میلیون لیتر بنزین

معاون برنامه ریزی وزارت نفت نیز چندی پیش  اعلام کرد :در زمینه مصرف انواع حامل‌های انرژی وضعیت مناسبی نداریم. به طور مثال در دو سال گذشته میانگین مصرف روزانه بنزین ۸۸ میلیون لیتر بوده، اما اکنون به ۱۲۲ میلیون لیتر در روز رسیده است.

به گفته هوشنگ فلاحتیان، شرکت ملی پالایش و پخش فرآورده‌های نفتی و شرکت ملی پخش فرآورده‌های نفتی، مشغول تأمین بنزین و نفتگاز (گازوئیل) و سایر سوخت‌های مورد نیاز کشور هستند؛ اخیراً یک جلسه طولانی برای تأمین بنزین مورد نیاز سفر‌های تابستانی برگزار شد.

فقدان حمل و نقل عمومی

به نظر می رسد یکی از اصلی ترین ریشه های افزایش مصرف بنزین را باید در فقدان وسایط مکفی حمل و نقل عمومی جست وجو کرد. نیازی که به نظر جایگاهی در تفکرات مدیران ارشد کشور ندارد. آمار ۴ ماه ابتدایی سال جاری  تولید نیز از افت ۲۵ درصدی تولید اتوبوس خبر می دهد.

این در حالی است که اتوبوس بر خلاف خودروهای سواری و تجاری مشتری عام نداشته و باید ابتدا از سوی سازمان ها و نهادهای مرتبط سفارش گذاری شوند. هر چند از سال گذشته اطلاع رسانی ها جسته گریخته باعث عقد قراردادهایی نیز شده است .اما برخی همچنان دل در گرو واردات دارند .

ناتوانی از تولید موتورهای مناسب

یکی دیگر از دلایلی که باعث افزایش مصرف بنزین می شود، پیشرانه خودروهای تولید داخل است. بنا به دلایل متعدد از جمله تحریم ها ، عدم ثبات مدیریت و دور بودن از دانش فنی روز دنیا هنوز نتوانسته ایم به تولید موتورهایی دست پیدا کنیم که منجر به کاهش مصرف سوخت شوند.

غلبه پوپولیسم بر منطق اقتصاد

اما به رغم عواملی مانند کمبود شدید وسائط حمل و نقل عمومی ، عدم فرهنگ سازی و موتورهای نامناسب ، اصلی ترین ریشه افزایش مصرف بنزین به غلبه غلبه پوپولیسم بر منطق اقتصاد و آغاز مجلس هفتم ارتباط پیدا می کند.

در اواخر سال ۱۳۸۳ و ماه های پایانی دولت اصلاح طلب ، اصولگرایان با وعده های اقتصادی و حمایت از قشر آسیب‌پذیر توانستند اکثر کرسی های پارلمان را تصاحب کنند. آنها در همان ابتدا با انتقاد از مصوبات مجلس ششم ، به اصلاح ماده ۳ برنامه چهارم توسعه که به افزایش تدریجی قیمت سوخت طی ۵ سال تا رسیدن به فوب خلیج فارس می‌پرداخت، اقدام کردند. در این ماده پیش‌بینی شده بود که در پنج ساله منتهی به سال آخر برنامه چهارم، قیمت حامل‌های انرژی تا سطح قیمت‌های عمده‌فروشی خلیج فارس واقعی شود و منابع حاصل از آن صرف کمک مستقیم یا جبرانی از طریق نظام تامین اجتماعی به اقشار آسیب پذیر شود.

اما اصولگرایان با استدلال آشنای تورم زا بودن ، به سرعت اصلاحیه ‌که بعد ها به ” طرح تثبیت قیمت‌ها” مصوب کرده و طرح مصوب و قانونی مجلس ششم را ملغی کردند. بر اساس طرح تثبیت قیمت‌ها ، ماده سوم برنامه چهارم توسعه حذف شد و دولت مکلف ‌شد قیمت یازده قلم کالا و خدمات دولتی از جمله قیمت بنزین، گاز، گازوئیل، آب، برق و مخابرات را بر مبنای قیمت‌های تابستان ۸۳ محاسبه و از مردم اخذ نماید.

این طرح توسط برخی چهره های شاخص اصولگرا از جمله احمد توکلی، الیاس نادران، محمد خوش چهره و حسن سبحانی به مجلس ارائه شد که به شدت با استقبال اکثریت مجلس و رئیس وقت آن حداد عادل نیزهمراه ، تصویب و اجرا شد.

به باور بسیاری از اقتصاددانان این طرح به از یک سو باعث اتلاف شدید منابع مالی و ملی شد و از سوی دیگر بر خلاف منطق اقتصاد، ” کنترل مصرف با قیمت” مقدمات افزایش روز به روز کالا و خدمات یاد شده از جمله حامل های انرژی را فراهم کرد.

هر چند که آن هنگام این طرح به دلیل استفاده از دلارهای نفتی خود را نشان نداد. اما افزایش مصرف ، عدم شکل گیری فرهنگ درست مصرف ،بی تفاوتی به منابع ملی ، عدم مسئولیت پذیری در قبال نسل های آینده ، عدم حرکت های جدی و اصولی برای بهینه سازی مصرف سوخت و عدم پیشرفت در تولید پیشرانه های به روز و بهینه شده را می توان بخشی از خسارت هایی دانست که یک طرح عوام فریبانه به وجود آورد.

هر چند در آن سال مجلس این طرح را به عنوان عیدی مردم اعلام کرد .آن عیدی مانند سرطان کم کم رشد کرد و هم اکنون با گذشت نزدیک به ۱۹ سال تمام وجود اقتصاد کشور را فرا گرفته است.

در واقع قیمت گذاری دستوری خودروها با خسارت ها و زیان های انباشته در مقیاس با اثرات زیان بخش طرح تثبیت قیمت ، قطره در برابر اقیانوس است.

اما حالا دولت مهرورزی در کار نیست. تدبیر و امید هم نتوانست کاری انجام بدهد و هم اکنون دولت عدالت محور رئیسی هم از کنترل مصرف ناتوان مانده است. البته شاید اگر تحریم ها در اوایل دهه ۹۰ کاغذ پاره و نعمت خوانده نمی شدند امروز وضع متفاوتی داشتیم.شاید اگر دلارهای نفتی وجود نداشت،مهرورزی آن روزهای احمدی نژاد امروز خرمن زندگی مردم را آتش نمی زد. شاید اگر مردم دلسوز داشتند و غریبه نبودند و برای جلوگیری از اعتراض و ناراحتی دیدگاه امنیتی بر اقتصاد غالب نمی شد،امروز نحوه مواجهه با بحران بنزین به جای محدویت استفاده از کارت سوخت ،با یک عزم ملی تفاوت می کرد و به گونه ای دیگر پیش می رفت. اما هیچگاه کارها با شاید پیش نرفته است و تنها امیدواری درس گرفتن است.