پایگاه خبری اسب بخار
مرجع تخصصی اخبار و ویدیو خودرو

پدل شیفتر یا دنده پشت فرمان چیست و چگونه کار می کند؟

برای تعویض دنده در گیربکس های سکوئنشیال، که بر روی خودروهای مسابقه ای نصب می شد، از شاسی هایی استفاده شد که در پشت فرمان قرار می گرفتند و با آن ها می شد عمل تعویض دنده را انجام داد. به آن دو شاسی نصب شده در پشت فرمان که فشار دادن یکی از آن ها دنده را زیاد می کرد و فشار دادن دیگری دنده را کم می کرد، دنده پشت فرمان یا Paddle Shifter می گویند. اغلب پدل شیفتر سمت راست برای افزایش دنده (علامت مثبت +) و پدل شیفتر سمت چپ برای کاهش دنده (علامت منفی -) تعبیه شده است.

تعویض دنده در خودروهای دنده دستی (Manual Gearboxes) به دو صورت انجام می شود. در بیش تر خودروها لیور تعویض دنده (Shifting Lever) در سمت چپ یا راست راننده و کنار پا قرار می گیرد و راننده با دست و طبق الگوی H دنده ها را به ترتیب عوض می کند.

در برخی دیگر از خودروها نیز لیور تعویض دنده در کنار فرمان قرار می گیرد و راننده با تغییر در وضعیت آن، دنده ها را عوض می کند. لیورهای فرمانی بیش تر در خودروهای آمریکایی دیده می شوند، اما در برخی از خودروهای فرانسوی مانند ژیان و پژو ۵۰۴ هم از آن ها استفاده شده است.

پس از ظهور گیربکس های اتوماتیک (Automatic Gearboxes) و گیربکس های سکوئنشیال (Sequential) تعویض دنده در خودروهای مجهز به این گیربکس ها با خودروهای دنده دستی متفاوت شد. در خودروهای اتوماتیک راننده دخالتی در فرآیند تعویض دنده ندارد و با یک بار قرار دادن لیور در حالت D یا Drive، شروع به فشار دادن پدال گاز (gas Pedal) می کند و سپس دنده ها به صورت اتوماتیک پشت سر هم عوض می شوند.

در گیربکس های سکوئنشیال هم تعویض دنده توسط یک شاسی که در کنار پا قرار می گیرد انجام می شود و فقط با جلو و عقب بردن آن شاسی، تعویض دنده به صورت ترتیبی انجام می شود.

هنگام رانندگی برای تعویض دنده نیاز است دست شما از روی فرمان برداشته شود و با تغییر وضعیت در لیور و یا شاسی تعویض دنده، دنده ها عوض شوند و گشتاورهای مختلف برای خودرو مهیا شود. حتا در خودروهایی که لیور آن ها بر روی فرمان قرار داشت هم برای تعویض دنده نیاز بود دست از روی فرمان برداشته شود و تغییرات لازم اعمال شود.

شرکت آلپینا (Alpina) برای اولین بار در راستای کم کردن زمان تعویض دنده در خودروهای تقویت شده خود، دکمه هایی را بر روی فرمان خودرو قرار داد تا راننده با فشار دادن آن ها و با کم ترین اتلاف وقت و انرژی، تعویض دنده را انجام دهد و به این ترتیب، زمان رسیدن به بیشینه سرعت را در خودروهای خود کاهش داد.

مدتی بعد برای تعویض دنده در گیربکس های سکوئنشیالی که بر روی خودروهای مسابقه ای نصب می شد از شاسی هایی استفاده شد که در پشت فرمان قرار می گرفتند و با آن ها می شد عمل تعویض دنده را انجام داد. به آن دو شاسی نصب شده در پشت فرمان که فشار دادن یکی از آن ها دنده را زیاد می کرد و فشار دادن دیگری دنده را کم می کرد، دنده پشت فرمان یا Paddle Shifter می گویند. اغلب پدل شیفتر سمت راست برای افزایش دنده (علامت مثبت +) و پدل شیفتر سمت چپ برای کاهش دنده (علامت منفی -) تعبیه شده است و اولین خودرویی که به این آپشن مجهز شد فراری ۳۵۵ مدل ۱۹۹۷ بود.

این که در پدل شیفترها شاسی سمت راست برای افزایش دنده و شاسی سمت چپ برای کاهش دنده است، برای همه خودروها صادق نیست. در برخی از خودروها مانند مک لارن (McLaren) یک شاسی برای پدل شیفتر وجود دارد که با فشار دادن آن به عقب، از دنده کم می شود و با کشیدن آن به سمت خودتان به دنده اضافه می شود.

در برخی دیگر از خودروها، مانند مزدا ۳ جدید، پدل شیفتر در هر دو سمت فرمان و در روی فرمان یک دکمه قرار دارد که عملکرد پدل شیفتر و دکمه سمت چپ با پدل شیفتر و دکمه سمت راست یکسان است. قرار دادن این پدل ها و دکمه ها بر روی فرمان به این دلیل است که اگر راننده چپ دست باشد با پدل شیفتر و دکمه سمت چپ و اگر راست دست باشد با پدل شیفتر و دکمه سمت راست کار کند. در این خودرو شاسی های پدل مخصوص افزایش دنده و دکمه های روی فرمان برای کاهش دنده است. 

برای تعویض دنده در گیربکس های اتوماتیک به صورت دستی (Manual) باید لیور دنده را در حالت M یا  Manual قرار دهید و سپس با عقب و جلو کردن لیور، تعویض دنده را انجام دهید. اما در سال های اخیر در برخی از خودروهای اتوماتیک هم از پدل شیفتر استفاده می شود تا راننده هنگام رانندگی حس مسابقه ای و بهتری را تجربه کند.

نصب پدل شیفتر در ابتدا برای گیربکس های سکوئنشیال انجام شد و به مرور زمان شاهد به کارگیری پدل شیفتر بر روی گیربکس های AT، AMT، دوکلاچه و حتا CVT هم بودیم.

چرا از پدل شیفتر بر روی گیربکس های CVT استفاده می شود؟

باید بدانید که در گیربکس های CVT، تعویض دنده به صورت پیوسته صورت می گیرد و این به این معنا نیست که شما نمی توانید یک ضریب دنده خاص را تنظیم کنید و با آن حرکت کنید. کامپیوتر کنترل کننده این گیربکس ها (TCU: Transmission Control Unit) می توانند گیربکس و پولی های آن را در مکان های مختلفی قفل کنند و گیربکس با همان ضریب دنده به وجودآمده حرکت کند. به این طریق در این گیربکس ها می شود ضریب دنده های مختلف را در TCU تعریف کرد و به عبارتی، دنده های مصنوعی به وجود آورد و تغییر در آن ها را با پدل شیفتر انجام داد.

به این ترتیب، رانندگی کسل کننده با گیربکس های CVT به یک رانندگی هیجانی تر و مسابقه ای تر تبدیل می شود و راننده موقع رانندگی حس بهتری را تجربه می کند.

عملکرد پدل شیفتر در گیربکس های سکوئنشیال یا ترتیبی چگونه است؟

در گیربکس های سکوئنشیال برای تعویض دنده نیازی به فشار دادن پدال کلاچ نیست و فقط یک بار، آن هم برای شروع به حرکت، با دنده یک باید پدال کلاچ را فشار دهید، یعنی برای تعویض دنده از یک به دو و یا از سه به چهار و… نیازی به کلاچ گیری نیست. این قضیه موجب می شود بتوان به راحتی در گیربکس های سکوئنشیال (Sequential) از پدل شیفتر استفاده کرد بدون این که نیازی به کلاچ گیری باشد.

به طور کلی، از پدل شیفترها در اکثر خودروهای آپشنال روز دنیا استفاده می شود تا راننده هنگام رانندگی با آن خودروها حس بهتری داشته باشد و برای شتاب گیری سریع تر عمل کند.

محمد جبارزاده شیاده

پایگاه خبری اسب بخار