نکاتی که باید در مورد روغن موتور بدانیم

ویژگی روغن موتور
ویژگی روغن موتور

روغن موتور مهم ترین مایع مورد نیاز در هر خودروست و علت این امر هم شرایط سخت‌کاری این سیال است. روغن موتور باید توانایی تحمل این شرایط را برای مدتی طولانی داشته باشد و علاوه برآن، باید بتواند در طول مدت عمر خود به خوبی از موتور در برابر سایش بیش‌ از حد، خوردگی محافظت و از انباشته شدن جرم و… جلوگیری کند.

فونیکس تیگو 7 پلاگین هیبرید فونیکس تیگو 7 پلاگین هیبرید

در این مقاله به ویژگی های مختلف روغن موتور می پردازیم.

فهرست مطالب

گرانروی (viscosity)

مهم ترین مشخصه یک روغن موتور، مشخصه و رفتار سیالیت آن است. ویسکوزیته (گرانروی) یک سیال مقاومت آن سیال در مقابل جاری شدن را نشان می‌دهد. این مقاومت خود را به صورت تنش برشی میان لایه های سیال و مخصوصاً در لایه مرزی میان سیال و جسم متحرک نشان می‌دهد.

ویژگی روغن موتور
ویژگی روغن موتور

روانکارهای خودرویی از دید گرانروی به دو دسته تک درجه و چنددرجه‌ای تقسیم می شوند که در نوع اول گرانروی روغن در دماهای مختلف مطابق با یکی از استانداردهای انجمن خودروسازان SAE  (Society of Automobile Engineers)است. به طور مثال، روغن  SAE 30 یک روغن تک درجه است.

در مدل چنددرجه‌ای، گرانروی روغن با افزایش دما، خود را از یک استاندارد به استاندارد بالاتر نزدیک می کند. به بیان ساده تر، مثلاً روغن موتور ۵w-40  در دمای صفر درجه سلسیوس مطابق استاندارد SAE 5 رفتار می کند و رفته رفته با افزایش دما تا ۱۰۰ درجه سلسیوس رفتار و مشخصات جریان خود را مشابه استاندارد SAE 40 می کند.

برای دستیابی به این مشخصات در روغن موتورهای چنددرجه ای از افزودنی های بهبوددهنده گرانروی (Viscosity Modifier) استفاده می کنند که متشکل از پلیمرهایی هستند که با افزایش دمای روغن موتور شاخه های آن ها از هم فاصله می گیرند و به این شکل موجب افزایش تنش برشی میان لایه های روغن موتور می شوند و به این ترتیب، گرانروی روغن را افزایش می دهند.

ویژگی روغن موتور
ویژگی روغن موتور

 این پلیمرها به مرور زمان در روغن موتور از بین می روند و به همین دلیل، گرانروی روغن موتور به مرور کم تر می شود، هر چند به مرور زمان ضایعات فلزی و پسماندهای حاصل از احتراق، که در روغن محلول می شوند، باعث افزایش تنش برشی میان لایه های سیال شده و باعث افزایش گرانروی روغن می شوند، که با توجه به میزان جرمی که در روغن موتور محلول مانده، می تواند به طور کامل اثر از بین رفتن پلیمرهای بهبوددهنده گرانروی را خنثا کند و حتا گرانروی روغن موتور را افزایش دهد، اما برخلاف پلیمرها که فقط اثر افزایش دما گرانروی را افزایش می دهند، جرم های محلول در روغن گرانروی، روغن موتور را در تمامی دماها افزایش می دهند و سبب افزایش گرانروی در دمای پایین نیز می شوند که پدیده ناخوشایندی است.

ویژگی روغن موتور
ویژگی روغن موتور

در گذشته می شد گرانروی روغن موتور را براساس دمای منطقه سکونت تغییر داد و حتا سازندگان خودرو در دفترچه راهنمای خودرو پیشنهادهای خود را برای دماهای مختلف محیط ذکر می کردند، اما در خودروهای مدرن تر این امر کم تر به چشم می خورد. در موتورهای نوین بعضاً روغن موتور علاوه بر وظیفه های قبلی خود، برای کنترل سیستم های دیگر هم به کار می رود. به طور مثال، می توان از سیستم زمان‌بندی متغیر سوپاپ ها نام برد که در بعضی از مدل های این تکنولوژی، فشار روغن عامل اصلی و کنترلی این سیستم است، علاوه برآن، با پیشرفت فناوری های ساخت و تولید شاهد تولید موتورها با تلرانس های بسیار دقیق تر از گذشته هستیم و به همین دلیل است که موتورهای مدرن به این معقوله بسیار حساس هستند و استفاده از روغن با گرانروی اشتباه می تواند خسارت های زیادی را برای مالک خودرو به بار آورد.

بهترین راه برای متوجه شدن گرانروی توصیه شده روغن موتور هر خودرو مراجعه به دفترچه راهنماست. در بعضی خودروها گرانروی و استاندارد مورد نیاز موتور را بر روی درِ روغن هم درج می کنند.

ویژگی روغن موتور
ویژگی روغن موتور

انواع مختلف روغن موتور

روغن موتور را در سه نوع مختلف می توان یافت که به ترتیب قدمت آورده شده اند:

  1. معدنی (Mineral)
  2. نیمه سنتتیک(Semi Synthetic-Sythetic Blend)
  3. تمام سنتتیک (Fully Synthetic)

در گذشته، فقط مدل روغن موتور معدنی وجود داشت. سپس در میانه جنگ جهانی دوم، نازی ها برای این که بتوانند هواپیماهای خود را در هوای سرد بهتر نگهداری و استفاده کنند، دست به تولید روغن موتور سنتتیک زدند. روغن موتور سنتتیک در اصل همان روغن موتور معدنی است که در آزمایشگاه بر روی آن ها عملیات دقیق تر پالایش انجام می شود تا تمام مولکول های آن تقریباً هم‌اندازه باشند. از مزایای روغن موتور سنتتیک می توان به عملکرد بهتر در هوای سرد و در دماهای کاری بالا اشاره کرد. همین طور یکنواخت بودن اندازه مولکول های روغن سنتتیک نسبت به روغن معدنی موجب افزایش استحکام فیلم روغن شده و از خود مقاومت بیش تری نسبت به سایش نشان می دهد.

نوع سوم روغن موتور (نمیه سنتتیک) در اصل، ترکیبی از دو نوع دیگر است. میزان اختلاط این دو نوع را معمولاً شرکت های تولیدکننده در دسترس عموم قرار نمی دهند، اما تخمین زده می شود که در این نوع روغن موتور از ۱۵% روغن سنتتیک استفاده شده است و قسمت باقی‌مانده را روغن معدنی و افزودنی های روغن تشکیل می دهند که در ادامه به آن ها می پردازیم.

استانداردهای جهانی روغن موتور

مهم ترین استاندارد یک روغن موتور، استاندارد انجمن نفت آمریکا(API)  است که ۷۰ سال قدمت دارد. نحوه نام گذاری این استاندارد به این صورت است که در کنار عبارت API یک عبارت دوحرفی و یا دو عبارت دوحرفی در کنار هم ذکر می شود. به طور مثال، API SN  یا  API SL/CF. در این عبارت، حرف C نماد خودروهای دیزلی و حرف S نماد خودروهای بنزینی است، بنابراین در مثال ذکرشده، اگر برای خودروی بنزینی به دنبال روغن می گردید، قسمت “CF” در مثال بالا برای شما مهم نیست و باید به قسمت “SL”  توجه کنید.

چیدمان استاندارد خودروهای بنزینی در API به این صورت است که حرفی که پس از حرف “S” می آید به ترتیب از قدیمی ترین(A)  تا جدیدترین استاندارد که با حرف “N” نشان داده می شود مرتب می شوند. البته در سال های اخیر استاندارد جدیدتر API SP  نیز معرفی شده است که هنوز شرکت های تولیدکننده، روغن موتوری با این استاندارد ارائه نکرده اند.

استاندارد مهم بعدی، استاندارد اتحادیه خودروسازان اروپاست (European Automobile Manufacturers Association) که استانداردهای موتورهای بنزینی آن شامل این موارد است:

•          ACEA A1/B1

•          ACEA A3/B3

•          ACEA A3/B4

•          ACEA A5/B5

•          ACEA C1-5

ویژگی روغن موتور
ویژگی روغن موتور

برخی از شرکت های خودروسازی همانند مرسدس بنز، فولکس واگن، رنو، پژو – سیتروئن و جنرال موتورز استانداردها و تأییدیه جداگانه هم دارند که برای محصولات خود درنظر می گیرند.

در مبحث استانداردها برای انتخاب روغن موتور صحیح برای خودروی خود باید به قسمت مربوطه در دفترچه راهنمای خودرو مراجعه کرد و اگر سازنده خودرو در آن بخش، استانداردی را برای روغن موتور خودرو ذکر کرده است، باید حتماً از روغن موتوری در آن خودرو استفاده کرد که دارای آن استاندارد باشد و یا استاندارد بالاتری داشته باشد.

افزودنی های روغن موتور

در روغن موتور به منظور بهبود رفتار و خواص روغن در شرایط کاری افزودنی هایی اضافه می شوند:

• افزودنی های آنتی اکسیدان: باعث مقاومت روغن موتور در مقابل اکسید شدن و در نتیجه آن، جلوگیری از اسیدی شدن روغن موتور می شوند .(Anti-oxidants)

• افزودنی های ضد خوردگی و زنگ زدگی (corrosion Inhibitors)

• بهبوددهنده های گرانروی برای روغن موتورهای چنددرجه‌ای(viscosity Modifier)

• افزودنی های کاهش دهنده سایش (Anti-wear)

• افزودنی های حل کننده جرم های (Detergents)

• افزودنی های معلق نگهدارنده جرم (Dispersants)

• افزودنی های  مانع از تشکیل حباب در روغن (Anti-foaming)

یکی از عوامل مهم تعیین عمر کاری روغن موتور، عمر مفید افزودنی های آن روغن است.

ویژگی روغن موتور
ویژگی روغن موتور

محمد علی توفیقی

پایگاه خبری اسب بخار

۱ امتیاز از ۱ رای

تازه ترین اخبار و ویدیوهای خودرویی را در کانال تلگرام و اینستاگرام اسب بخار دنبال کنید.