پایگاه خبری اسب بخار
مرجع تخصصی اخبار و ویدیو خودرو

ساعت گیربکس اتوماتیک چیست؟

ساعت گیربکس اتوماتیک (Transmission Valve Body) یکی از قطعات مهم این دسته از گیربکس هاست که بسیاری به آن لقب مغز گیربکس را می دهند، زیرا تمام عملکرد گیربکس اتوماتیک مانند تعویض دنده ها به واسطه آن صورت می گیرد. 

گیربکس های اتوماتیک از بخش های مختلفی تشکیل شده اند که برخی از آن ها مانند چرخ دنده ها و کلاچ ها وظیفه فراهم کردن نسبت دنده های مختلف را بر عهده دارند و برخی دیگر وظیفه کنترل فرآیند تعویض دنده و حالت های مختلف آن. در این میان، برای مثال، چرخ دنده های خورشید و سیاره ای به همراه کلاچ ها و باندها می توانند نسبت دنده های مختلفی را برای خودرو فراهم کنند. در کنار بخش های نام‌برده، کامپیوتر گیربکس (Transmission Control Unit)، شیرهای برقی کنترل کننده (Control Valve) و ساعت گیربکس (Transmission Valve Body) قرار دارند که هدف کلی همه آن ها کنترل تعویض دنده و حالت های مختلف گیربکس است.

در این میان، قطعه ای به نام Transmission Valve Body وجود دارد که در ایران آن را با ساعت گیربگس می شناسند.

ساعت گیربکس اتوماتیک (Transmission Valve Body) چیست؟

ساعت گیربکس را می توان مغز و فرمان دهنده ای دانست که تحت عملکردش، گیربکس در حالت های مختلف قرار می گیرد. این قطعه در گذشته چدنی (Cast Iron) بود، اما به دلیل وزن زیادی که داشت، جنسش را به آلومینیوم تغییر دادند تا سبک تر شود. ساختار ساعت گیربکس به گونه‌ای‌ست که درون آن مجراهایی تعبیه شده است که از درون این مجراها روغن گیربکس عبور می کند. هر چه مجراهای ساعت گیربکس پیچیده تر و دارای تو در توهای بیش تری باشد، تعداد دنده های گیربکس اتوماتیک مورد نظر بیش تر است. برای مثال، یک گیربکس اتوماتیک ۴ دنده دارای مجراهای کم تری نسبت به یک گیربکس اتوماتیک ۶ دنده است و به همین دلیل، ساعت گیربکس یک جعبه دنده ۶ دنده بزرگ تر از یک جعبه دنده ۴ دنده است.

مسیرهای موجود در این قطعه توسط شیرهایی (Valves) کنترل می شود که در گذشته مکانیکی بودند، اما به مرور زمان و با اضافه شدن ECU و TCU به خودروها، شیرهای برقی جایگزین آن ها شدند تا کنترل بهتر و دقیق تری بر روی مکانیزم تعویض دنده حاکم باشد. 

با عملکرد شیرهای برقی و یا مکانیکی، روغن گیربکس درون ساعت گیربکس جاری می شود و به این ترتیب فشار هیدرولیکی به کلاچ ها و یا باندهای مخصوص درگیر شدن یک دنده نیرو وارد می کند و پروسه مورد نظر انجام می شود.

بیشتر بخوانید: نحوه انتقال قدرت گیربکس های اتوماتیک AT

ساعت گیربکس اتوماتیک (Transmission Valve Body) کجا قرار دارد؟

از آن جایی که در ایران نام این قطعه را ساعت گیربکس گذاشته اند، بسیاری ممکن است در مورد آن اشتباه کنند و یک قطعه عقربه دار مانند ساعت را تصور کنند، اما در واقع همان طور که گفته شد، ساعت گیربکس دارای مجراهای تو در تویی است که جریان روغن از آن عبور می کند. از آن جایی که عملکرد این قطعه به روغن گیربکس نیاز دارد، آن را در کارتل روغن گیربکس یا Gearbox Oil Pan جانمایی می کنند. بنابراین در هنگام تعویض روغن و صافی گیربکس می توانیم این قطعه را ببینیم.

نشانه های خرابی ساعت گیربکس اتوماتیک چیست؟

از آن جایی که، ساعت گیربکس مانند هر قطعه دیگری خراب می شود، بنابراین بهتر است با علائم خرابی آن آشنا شوید و در صورت مشاهده آن ها، سریعاً نسبت به تعمیرات لازم اقدام کنید تا هزینه های سرسام آور تعمیر کلی گیربکس اتوماتیک دامن گیر شما نشود.

۱. به گوش رسیدن صدای تق تق از گیربکس

یکی از نشانه های خرابی ساعت گیربکس این است که در زمان شتاب گیری، ترمزگیری و یا تعویض دنده، صداق تق تق از گیربکس به گوش برسد. این اتفاق علاوه بر سه حالت بالا ممکن است در زمانی که دنده عقب را درگیر می کنید و حرکت رو به عقب دارید نیز رخ دهد. البته لازم به ذکر است که بروز این مشکل ممکن است برای وجود مشکل در فشار روغن گیربکس نیز باشد، به همین دلیل بهتر است به یک تعمیرکار گیربکس مراجعه کنید تا علت دقیق را تشخیص دهد.

۲. پرش دور موتور هنگام تعویض دنده

همان طور که می دانید هنگام تعویض دنده در گیربکس های اتوماتیک، دور موتور در یک فرآیند به نسبت آرام، افت می کند. این اتفاق در صورتی که ساعت گیربکس مشکلی داشته باشد به صورت متفاوتی رخ می دهد و طی تعویض دنده، دور موتور به صورت ناگهانی و لحظه ای افزایش می یابد و سپس افت می کند.

۳. مشکل در معکوس دادن

در صورتی که خودرو هنگام معکوس دادن بامشکلاتی مواجه شود و یا گیربکس دیرتر از حد نرمال دنده را کم کند، احتمال دارد فشار روغن به خوبی وارد ساعت گیربکس نشود و به همین دلیل تأخیر و یا مشکل در معکوس دهی، به وجود آید.

۴. تأخیر در تعویض حالت گیربکس

زمانی که می خواهید موقعیت لیور دنده (Shifting Lever) تغییر دهید، باید سریعاً پس از قرار گرفتن دسته دنده در موقعیت جدیدش، گیربکس نیز در همان حالت قرار گیرد و شما آن را حس کنید. برای مثال، هنگامی که دسته دنده را از حالت خلاص (N) به دنده عقب (R) یا جلو (D) می برید، گیربکس نیز باید در زمان کمی در همان حالت دنده عقب و یا حرکت رو به جلو قرار گیرد. در صورتی که این تغییر حالت در گیربکس با تأخیر زیادی (۲ ثانیه یا بیش تر) همراه باشد، احتمال وجود مشکل در ساعت گیربکس  بالا می رود.

۵. تغییر دنده های نادرست

یکی از علائم مشترکی که می تواند به دلیل کم بودن روغن گیربکس، خرابی کلاچ ها و باندها و خرابی ساعت گیربکس  باشد این است که گیربکس به خوبی دنده عوض نکند. برای مثال، زمانی که نیاز به سبک کردن دنده است، گیربکس یک دنده بالا برود، اما پس از آن بلافاصله دنده کم کند و به همان قبلی برگردد.

۶. روشن شدن چراغ چک با کد خطاهای مشخص

 یکی دیگر از نشانه های خرابی ساعت گیربکس  این است که چراغ چک روشن شود و پس از دیاگ زدن کد خطاهایی مانند P0705 ،P0715 ،P0730 ،P0751 ،P0783 ،P0829 ،P2707 در دستگاه دیاگ نمایش داده شود.

در مجموع، بهتر است بدانید بروز این مشکلات می تواند به طور مقطعی باشد، سریعاً حل شود و مشکل آفرین نیز نباشد، اما اگر حتا پس از گرم شدن گیربکس (حدود ۳۰ دقیقه رانندگی) هم ادامه دار شدند و مشکلات گفته شده توسط شما بیش تر حس شد، بدانید که قضیه جدی است و حتماً به یک تعمیرکار گیربکس اتوماتیک مراجعه کنید.