پایگاه خبری اسب بخار
مرجع تخصصی اخبار و ویدیو خودرو

تفاوت کمک فنر تلسکوپی معمولی با معکوس در موتورسیکلت چیست؟

آیا تاکنون هنگام بررسی ویژگی‌های یک موتورسیکلت، با مفهوم کمک فنر تلسکوپی معمولی برخورد کرده‌اید یا شنیده‌اید که یک فروشنده موتورسیکلت، معکوس بودن کمک فنر جلو را به عنوان یک مزیت توصیف کرده باشد؟ در این‌جا توضیح می‌دهیم که هر دو نوع کمک فنر تلسکوپی معمولی و معکوس چگونه عمل می‌کنند و تفاوت‌هایشان در چیست.

کمک فنر موتورسیکلت یکی از اصلی‌ترین قطعات سیستم تعلیق محسوب می‌شود و در دریافت و دفع ارتعاش‌های ناشی از عبور موتورسیکلت از سطوح ناهموار نقش مؤثری ایفا می‌کند. کمک فنرها آسایش و راحتی راننده و سرنشینان را فراهم می‌کنند و رانندگی در سطوح ناهموار را ممکن می‌سازند. بدون حضور آن‌ها، رانندگی در جاده‌هایی که پستی و بلندی زیاد دارند، تقریباً غیرممکن است.

سیستم تعلیق به کمک فنرها وظیفه‌شان را تکمیل می‌کنند و در نزدیکی هر چرخ نصب می‌شوند. طول این وسیله مکانیکی، که در واقع وظیفه میرا کردن نوسان های فنر موتورسیکلت را برعهده دارد، بر اثر تحریکات و حرکات فنر کوتاه و بلند می‌شود. این کار منجر به تبدیل انرژی حرکتی ناشی از رها شدن انرژی پتانسیل فنر به انرژی گرمایی و تخلیه‌ی آن می‌شود. اگر انرژی فنرها تخلیه نشود، موتورسیکلت با شدت زیاد دچار نوسان‌های رفت و برگشتی خواهد شد. یک سرِ کمک فنر به شاسی و سر دیگر آن به محور چرخ موتورسیکلت متصل است.

دو شاخ و تعلیق جلو موتورسیکلت چیست؟

دو شاخ جلو موتورسیکلت در زبان انگلیسی به عنوان “fork” یا “front fork” شناخته می‌شود. این دو شاخ جلو وظیفه اتصال چرخ و اکسل جلو به شاسی موتورسیکلت را برعهده دارند. در موتورسیکلت‌های امروزی، دو شاخ جلو علاوه بر اتصال، سیستم تعلیق (فنربندی) جلو موتورسیکلت را نیز شامل می‌شوند. سیستم تعلیق علاوه بر نقشی که در جذب ضربات و ایجاد راحتی دارد، نقش مهم‌تری در ایجاد اتصال پایدار چرخ‌ها به زمین و تأمین اصطکاک برای چرخ‌های موتورسیکلت در هر شرایطی (مانند سطوح پست و بلند، پیچ‌ها، شتاب‌گیری و ترمزگیری) دارد، که به این نقش کم تر توجه می‌شود.

دوشاخ جلو رایج‌ترین نوع آن دارای کمک‌فنر تلسکوپی معمولی (Conventional) یا معکوس (Inverted, Reverse) است. کمک‌فنر معکوس به عنوان USD نیز شناخته می‌شود که مخفف عبارت “UpSideDown” به معنای معکوس است. استفاده از این نوع کمک‌فنر از اوایل دهه ۲۰۰۰ رواج بیش تری یافته است و در حال حاضر، بیش تر موتورسیکلت‌ها (به استثنای موتورسیکلت‌های طرح کلاسیک) از آن استفاده می‌کنند.

به زبان ساده، کمک‌فنر تلسکوپی یا نوع معکوس آن از دو لوله فولادی (یکی باریک‌تر و دیگری قطورتر)، یک فنر (فنری با شکل کویل) و یک جاذب انرژی (معمولاً روغن) تشکیل شده است. این دو لوله فولادی می‌توانند درون یکدیگر حرکت کنند و کوتاه و بلند شوند. اگر لوله باریک‌تر در بالا قرار داشته باشد و به یوغ (بست سه تایی زیر فرمان) متصل شود و لوله قطورتر در پایین قرار داشته باشد و به محور چرخ متصل شود، به آن کمک‌فنر معمولی (نوع قدیمی‌تر) گفته می‌شود. حالت برعکس آن را کمک‌فنر معکوس می‌نامند.

مزایا و معایب کمک فنر تلسکوپی معکوس و معمولی

جرم یا وزن بخش متحرک سیستم تعلیق (از جمله چرخ و لاستیک، ترمز و نیمه متحرک کمک‌فنر که به چرخ متصل است) را “Unsprung Mass” می‌نامند. هر چه این جرم کم تر باشد، سرعت عکس‌العمل کمک‌فنر بیش تر خواهد بود. بنابراین، در کمک فنر معکوس که نیمه باریک‌تر و سبک‌تر به چرخ متصل است، جرم بخش متحرک کم تر است و نتیجه بهتری خواهد داشت. البته تفاوت جرم در این بخش‌ها بین کمک فنر معکوس و معمولی زیاد نیست و در موتورسیکلت‌های معمولی معمولاً قابل چشم‌پوشی است.

یکی از دلایل دیگری که به عنوان مزیت کمک فنر تلسکوپی معکوس اشاره می‌شود، مقاومت بالاتر آن هاست. مهندسان و طراحان معتقدند که در شرایطی مانند ترمزگیری شدید که فشار زیادی روی تعلیق جلوی موتورسیکلت اعمال می‌شود، مناسب‌تر است که بخش مقاوم‌تر کمک فنر (نیمه قطورتر) متصل به موتورسیکلت باشد تا چرخ. این همان حالتی است که کمک فنر معکوس ایجاد می‌کند.

نقاط ضعف کمک فنر تلسکوپی معکوس در برابر کمک فنر معمولی نیز عبارت اند از:

یکی از معایب کمک فنر معکوس، تعمیر سخت‌تر ناشی از پیچیدگی بیش تر قطعات داخلی آن است. علاوه بر این، بخش بدون غلاف (یا همان نیمه باریک‌تر که به محور چرخ متصل است) در معرض پاشش گل و لای قرار دارد و احتمال خرابی آن را بالاتر می برد، همچنین در صورت خرابی و نشتی روغن از کمک فنرهای تلسکوپی معکوس، ممکن است نشتی روغن به سمت ترمزها سرازیر شود و خطرآفرین باشد.

علائم خرابی کمک‌فنر موتورسیکلت

با توجه به این که کمک فنر به صورت مداوم در معرض فشار وزن موتورسیکلت و ضربه های ناشی از حرکت آن روی سطوح ناهموار قرار دارد، بین قطعاتی قرار می‌گیرد که احتمال استهلاک بالایی دارند و عمر مفید مشخصی دارند. به همین دلیل، خرابی کمک فنر بسیار محتمل است و همان طور که پیش تر گفته شد، می‌تواند منجر به آسیب به دیگر قطعات سیستم تعلیق شود. به همین دلیل، لازم است که به خرابی آن دقت لازم را بکنیم و هشیار باشیم. بنابراین، در ادامه برخی از نشانه‌های خرابی کمک فنر را بررسی می‌کنیم:

1. نشت و خروج روغن به صورت قابل مشاهده از کمک فنر. در برخی موارد، روغن ممکن است از سیستم تعلیق نشتی داشته باشد و این یک نشانه قطعی برای تعویض کمک فنر است.
2. نوسان و ارتعاش غیرمعمول و بی‌منطق موتورسیکلت در جاده‌های ناهموار.
3.  مشکل در پیچیدن موتورسیکلت در پیچ‌ها به گونه‌ای که کنترل موتورسیکلت برای راننده سخت شود.
4.  ضربه شدید به جلو یا به اصطلاح «کله کردن» و شیرجه رفتن موتورسیکلت در ترمزهای ناگهانی.
5.  شنیدن صداهای غیرمعمول و بیش از حد از سیستم تعلیق هنگام شتاب‌گیری، ترمز کردن و یا عبور از سطوح ناهموار جاده.
6.  فرسودگی زودرس تایرها به طرزی که سایش و خراشیدگی آن ها ظاهر شود، که می‌تواند نشانه نقص در عملکرد کمک‌فنرها باشد.
7.  نوسان و بالاپایین رفتن بی‌دلیل چرخ‌ها روی جاده، که به آن «رقصیدن چرخ» می‌گویند.
8. لرزش در چرخ‌های جلو هنگام حرکت نرم و آرام.
9. کشیده شدن موتورسیکلت به یک سمت هنگام رانندگی در جاده‌های مستقیم و بدون پیچ و خم.

در نظر داشته باشید که برخی از این علائم و مشکلات ممکن است به نقص عملکرد سایر بخش‌های سیستم تعلیق نیز مرتبط باشند. بنابراین، برای تشخیص صحیح، بهتر است از کمک یک تعمیرکار ماهر استفاده کنید و از تجربه و نظر کارشناسی او بهره‌برداری کنید.