پایگاه خبری اسب بخار
مرجع تخصصی اخبار و ویدیو خودرو

چرا چینی ها جعبه دنده دو کلاچه را دوست دارند؟

شاید برای تان سوال باشد که چرا در دو سال گذشته، بیش تر خودروسازان چینی به سمت جعبه دنده های دو کلاچه رفته اند و بیش تر از هر جای دنیا، شرق آسیاست که بیش ترین استقبال را از این فن آوری داشته است. در این مطلب دلایلی عنوان می شود که شاید جالب باشد.

داستان از آن جایی شروع می شود که دو سال پیش، کمپانی زِد. اِف ( ZF ) آلمان به عنوان برترین سازنده سامانه های انتقال نیرو در خودروها به صورت رسمی اعلام کرد که دیگر جعبه دنده اتوماتیک دو کلاچه تولید نمی کند و پروژه های جدیدی در دست انجام دارد. تنها کمی پس از این خبر، کمپانی آیسین ( Aisin ) ژاپن نیز به عنوان یکی دیگر از برترین قطعه سازان و جعبه دنده سازان دنیا نیز چنین خبری را درباره فعالیت کمپانی خود اعلام کرد و به صورت رسمی پروژه های توسعه جعبه دنده ای دو کلاچه را در بخش مهندسی خود متوقف کرد.

وقتی دلیل چنین تصمیمی از مدیران ارشد کمپانی ZF و آیسین پرسیده شد، آن ها سابقه جعبه دنده ای اتوماتیک دو کلاچه را یادآور شدند. مدیران این دو کمپانی سازنده جعبه دنده گفتند: « جعبه دنده های اتوماتیک دو کلاچه ابتدا در مسابقات اتومبیل رانی استفاده می شدند و دلیل آن تحمل بیش تر گشتاور این جعبه دنده ها به صورت لحظه ای بود. در آن موقع جعبه دنده های AT نمی توانستند مانند دو کلاچه ها، گشتاور وارده را تحمل کنند و از سویی، هنگام اعمال فشار، تعویض دنده سریعی داشته باشند. به همین دلیل بود که با گذشت سال ها، جعبه دنده های دو کلاچه بهترین بازدهی را در مسابقات داشتند و از سویی با ارتقای فن آوری آن ها، بحث تجاری سازی آن ها پیش آمد. هنگامی که جعبه دنده های اتوماتیک دو کلاچه روی محصولات سواری رایج بازار خودروی جهان نصب شدند، بازخورد خوبی از آن ها در جاده های اروپا دریافت کردیم، اما با گذشت زمان، تعداد انتقاد به عملکرد این نوع جعبه دنده ها افزایش پیدا کرد. اوج این اتفاق زمانی بود که جعبه دنده های دو کلاچه به شکل عجیبی فراگیر شده بودند و دیگر تنها روی خودروهای اسپرت شهری نصب نمی شدند.

با گذشت چند سال، تجربه به ما نشان داد که جعبه دنده های دو کلاچه روی خودروهای سواری و اسپرت شهری می توانند عملکرد فوق العاده در جاده و حرکت یک نواخت داشته باشند. اما هنگامی که بحث رانندگی با خودروهایی با جعبه دنده دو کلاچه در ترافیک و جاده های کوهستانی می شود، شاهد آن بودیم که استهلاک بسیاری به قطعه های این جعبه دنده ها وارد می شد و از سویی لذت رانندگی را از راننده خودرو می گرفت. همچنین در برخی مناطق همچون جنوب آمریکا، خاورمیانه، هند، استرالیا و… جعبه دنده های اتوماتیک گاهی عملکرد بسیار متفاوت در جاده های اروپا داشتند و در کل نمی توانند در حد ایده آل در مناطق گرمسیری ظاهر شوند. با این حال همیشه کمپانی هایی همچون ZF و آیسین سعی داشتند مشکلات اصلی جعبه دنده های اتوماتیک را حل کنند و به عنوان مثال تحمل این سیستم انتقال قدرت نوین را در هر آب و هوایی ارتقا دادند. اما در نهایت به نقطه ای رسیده ایم که می خواهیم به جای جعبه دنده های دو کلاچه، همان جعبه دنده های اتوماتیک معمولی را تا سطحی ارتقا دهیم که بتوانند به مراتب به صرفه تر از دو کلاچه ها باشند.»

متن بالا چکیده ای به زبان ساده از صحبت مهندسان و مدیران این دو کمپانی برتر ساخت جعبه دنده در آن دوران بود. اما با گذشت چند ماه از تصمیم جدید ZF و آیسین شاهد بودیم که جعبه دنده های اتوماتیک AT جدیدی به بازار آمدند و می توانستند همانند جعبه دنده های دو کلاچه، تعویض دنده سریع داشته باشند و از سویی کم ترین خلاء تحمل را مانند آن ها دارا بودند و از نگاه دیگر می توانستند گشتاورهای بسیار بالا را همچون دو کلاچه ها تحمل کنند. با این تفاوت که دیگر خبری از اذیت دو کلاچه ها در ترافیک و جاده های کوهستانی نبود و مالک خودرو، نیازی به بازدیدهای مداوم جعبه دنده نداشت و هزینه استهلاکی آن بسیار کاهش پیدا کرده بود.

اما همچنان جعبه دنده های اتوماتیک دو کلاچه مزیت هایی داشت که از اهمیت بالایی در صنعت خودروهای تجاری برخوردار بودند. اصلی ترین عامل جذابیت این سیستم های انتقال قدرت برای خودروسازان قیمت تمام شده این قطعه بود. حال که کمپانی هایی همچون ZF و آیسین فن آوری های نوین جعبه دنده های AT را معرفی کرده بودند، دوباره شاهد افزایش قیمت این قطعه حیاتی در خودروها بودیم و دیگر اختلاف قیمت جعبه دنده اتوماتیک جدید با جعبه دنده اتوماتیک دو کلاچه، زیاد شده بود.
از سویی دو کمپانی آیسین و ZF هزینه های بالایی برای ارتقای فن آوری و تجاری سازی جعبه دنده های دو کلاچه انجام داده بودند و شاید آن گونه که باید و شاید آورده کافی را از آن ها نداشتند. بنابراین تمام پروژه های تمام شده خود در زمینه جعبه دنده های اتوماتیک دو کلاچه را به کمپانی های دیگر فروختند و این جا بود که چینی ها بیش ترین تقاضا را برای خرید این فن آوری داشتند. ورود فن آوری جعبه دنده های دو کلاچه به بازار خودروهای چینی باعث شد ابتدا آن ها بتوانند سطح علمی و دانش فنی خود را پیش روی مشتریان، ارتقا یافته جلوه دهند و از سویی به جای پرداخت هزینه های بالا برای جعبه دنده های اتوماتیک – که هنوز به فن آوری ساخت مستقل آن نرسیده اند – دیگر می توانستند با هزینه ای به مراتب کم تر یک جعبه دنده اتوماتیک دو کلاچه را تولید کنند.

اما این تنها جنبه منفعت مالی خودروسازان چینی نبود. با این که با نصب جعبه دنده های اتوماتیک دو کلاچه و صاحب شدن فن آوری آن ها، توانسته بودند هزینه تولید خودروهای شان را کاهش دهند، اما این اتفاق باعث شده بود ارزش افزوده خودرو در زمان استفاده از سوی مالک برای خودروسازان چینی بیش تر شود. بگذارید به زبان ساده تر بگوییم.
اگر قرار باشد روی خودرویی چینی یک جعبه دنده اتوماتیک AT نصب شود، مالک خودرو با توجه به نوع استفاده هر ۴۰ تا ۷۰ هزار کیلومتر یک بار به نمایندگی مراجعه می کند و تنها روغن این قطعه را تعویض می نماید. در وسواسی ترین حالت، مالک خودرو درخواست تعویض صافی روغن جعبه دنده را هم می دهد. همچنین اگر راننده مدام از خودرو استفاده کند و به جعبه دنده AT خودرو برسد، به احتمال زیاد این قطعه خرابی و هزینه اضافی ندارد و اگر هم داشته باشد آن چنان فراگیر نیست. از آن طرف اگر خودروساز چینی بخواهد جعبه دنده اتوماتیک AT را تحت پوشش گارانتی خود تعمیر کند یا سرویس های رایج آن را انجام دهد، نیاز به سرمایه گذاری در بخش آموزش و کسب فن آوری دارد که شاید برای همه خودروهای چینی به صرفه نباشد.

اما همان خودروی چینی را فرض کنید که به جای جعبه دنده اتوماتیک AT به سامانه انتقال قدرت دو کلاچه مجهز می شد. در صورتی که نوع استفاده از خودروی فرضی را در شرایط یکسان شهر، جاده، ترافیک، آزادراه و مسیرهای کوهستانی برابر بدانیم، مالک خودرو برای سرویس دوره ای جعبه دنده اتوماتیک دو کلاچه باید حد فاصل ۲۰ تا ۵۰ هزار کیلومتر به نمایندگی مراجعه کند. اکنون در نظر بگیرید خدمات دهی به خودروهایی با جعبه دنده اتوماتیک دو کلاچه آسان تر است و از سویی هزینه بیش تری برای مالک خودرو دارد، زیرا در بییش تر این سرویس ها اگر نوع جعبه دنده، دو کلاچه خشک باشد همیشه صفحه های کلاچ خودرو تعویض می شود و اگر جعبه دنده دو کلاچه از نوع تر باشد، باز هم هزینه نگهداری به مراتب بالاتری از یک جعبه دنده اتوماتیک AT دارد.

وقتی با یکی از کارشناسان خبره تعمیر جعبه دنده های اتوماتیک در ایران صحبت می کنیم، او چنین مثالی را برای ما می زند: « فرض کنید یک خودرو با جعبه دنده AT کمپانی آیسین تا ۱۵۰ هزار کیلومتر سه بار برای سرویس دوره ای این سامانه به مراکز مجاز مراجعه می کند. در طول این بازه زمانی با سه مجموع هزینه ای با در نظر گرفتن شرایط ثابت اقتصادی به سختی فراتر از دو میلیون و ۵۰۰ هزار تومان می شود. اما در نظر بگیرید که همان خودرو با ویژگی های موتوری ثابت به جعبه دنده دو کلاچه مجهز باشد و مصرفی مشابه با نسخه AT برای آن ثبت شده باشد. این خودرو باید تا ۱۵۰ هزار کیلومتر حداقل چهار بار برای سرویس دوره ای جعبه دنده دو کلاچه به مراکز مجاز مراجعه کند و اگر نوع جعبه دنده اش از مدل تَر ( WET ) باشد، تا کیلومتر کارکرد در نظر گرفته شده هزینه ای حدود ۶ میلیون تومان برای مالک خودرو دارد. به عبارت ساده هزینه نگهداری، استهلاک و خرابی جعبه دنده های اتوماتیک AT کم تر از نصب یک جعبه دنده اتوماتیک دو کلاچه، آن هم از نوع تَر است.»

به گفته این کارشناس تعمیرات تخصصی جعبه دنده های اتوماتیک، نمی توان گفت دو کلاچه ها سیستم های بدی هستند، زیرا آن ها تحمل گشتاور بالای و هزینه ساخت پایینی دارند و از سویی قیمت تمام شده خودرو را برای مشتری هنگام خرید کاهش می دهند، در جاده های کفی و رانندگی سریع و اسپرت عملکرد بهتری از جعبه دنده های AT دارند و همچنین به دلیل وزن کم تر نسبت به جعبه دنده های AT و اتلاف انرژی کم تر، تا حدی مصرف سوخت خودرو را نیز کم می کنند. اما در نظر داشته باشید وقتی قرار باشد با خودروی دو کلاچه ای در ترافیک شهری، حرکت های کند، جاده های کوهستانی و هنگام پارک خودرو رانندگی کنید بدون شک استهلاک به مراتب بیش تری از جعبه دنده AT دارید و همچنین همیشه می دانید که هزینه نگهداری تان بیش تر از خودرویی با جعبه دنده اتوماتیک معمولی است. از آن سو همیشه باید زودتر به نمایندگی برای سرویس دوره ای جعبه دنده های اتوماتیک مراجعه کنید و به عبارتی عمر مفید این جعبه دنده ها هم تا حد قابل توجه ای در صورت نگهداری نه چندان صحیح، کم تر از جعبه دنده های AT است.

با این حال وقتی پای صحبت مهندسان و کارشناسان فنی می نشینید، همیشه می گویند به هر حال جعبه دنده های اتوماتیک دو کلاچه مزیت های خود را دارند و خودروسازان کشور در زمان معرفی خودروهای دو کلاچه باید تطبیق کامل آن را برای شرایط جاده ای و آب و هوایی ایران بدهند. همچنین مشتریان باید در نظر بگیرند که شاید جعبه دنده های اتوماتیک دو کلاچه تَر ( WET ) کمی کندتر از دو کلاچه های خشک باشند، اما به مراتب هزینه نگهداری و استهلاک کم تری را نسبت به آن ها در میان مدت و دراز مدت خواهند داشت.

اکنون شاید سوال اول برای شما این باشد که با این حال، اگر جعبه دنده های اتوماتیک دو کلاچه نمی توانند از نظر هزینه نگهداری و استهلاک در خودروهای تجاری مانند خودروهایی با جعبه دنده های AT باشند، چرا خودروسازی همچون گروه فولکس واگن، هیوندای، کیا، رنو و… همچنان از این جعبه دنده ها استفاده می کنند؟

در پاسخ به این سوال باید گفت که خودروسازانی همچون فولکس واگن، هیوندای، کیا و رنو تمام محصولات خود را با جعبه دنده دو کلاچه عرضه نمی کنند و هنگامی که فن آوری این جعبه دنده ها به صورت اختصاصی از سوی قطعه سازان برتر به فروش رسید، کمپانی های بنام نیز باز هم آن ها را ارتقا دادند و امروز توانسته اند هزینه های جاری آن ها را کاهش دهند. اما همچنان می بینیم در هیچ یک از کمپانی های یاد شده، تمام خودروها با جعبه دنده دو کلاچه تولید نمی شوند و حتی گاهی بر مبنای نوع سفارش امکان دارد که جعبه دنده دو کلاچه روی خودرو نصب نشود. اما آن چه در بیش تر خودروسازان چینی اتفاق افتاده است، عدم ارتقای کیفیت و فن آوری جعبه دنده های دو کلاچه بوده و همچنان هزینه های نگهداری شان مانند گذشته بالاتر از نسخه های AT است. همچنین گاهی خودروسازان بر اساس سیاست خود صلاح می دانند از جعبه دنده دوکلاچه استفاده کنند و هیچ گاه نمی توان منکر آن شد که تا امروز هزینه نگهداری و استهلاک این جعبه دنده ها از خودروهایی با سیستم انتقال قدرت AT بیش تر است.

سوال دوم شاید این باشد که در کنار تجربه های موجود در فضای مجازی و رسانه ای کشور درباره سرویس دوره ای برخی خودروها با جعبه دنده دو کلاچه در کم تر از ۱۰ هزار کیلومتر، مواردی هم مشاهده می شود که حتی مالک خودرو تا ۸۰ هزار کیلومتر هم هنوز برای سرویس دوره ای جعبه دنده دو کلاچه خود اقدام نکرده است. آیا این اتفاق دلیل خاصی دارد؟
متخصصان جعبه دنده های اتوماتیک می گویند استهلاک و هزینه جاری تمام قطعه ها در خودرو به نوع استفاده مالک بستگی دارد، اما اگر در خودروی اتوماتیک معمولی ( AT ) فشار خاصی به جعبه دنده نیاید یا اگر فشار بیش از حد اندازه باشد، بالاخره مالک خودرو باید بین ۴۰ تا ۷۰ یا ۸۰ هزار کیلومتر برای تعویض روغن به نمایندگی ها و تعمیرگاه ها مراجعه کند. اما در جعبه دنده های اتوماتیک دو کلاچه به دلیل شباهت عملکردشان به تعویض دنده دستی، اگر راننده خودرو را در جاده های کفی و با کم ترین تعویض دنده استفاده کرده باشد، بدیهی است که فشار کمی را به صفحه های کلاچ آورده و می تواند به مراتب دیرتر به نمایندگی مراجعه کند. اما مسأله اصلی این است که در استفاده رایج از یک خودرو، این امکان برای گزینه های دو کلاچه وجود ندارد و اگر خودرو تنها کمی در شهر هم باشد، باید براساس دستور العمل در بازه ۳۰ تا ۵۰ هزار کیلومتر برای بازدید و سرویس دوره ای جعبه دنده به نمایندگی مراجعه کند. در مواردی نیز دیده شده حتی زمان بازدید اولیه جعبه دنده دو کلاچه از سوی کمپانی سازنده خودروهای چینی، کم تر از ۲۰ هزار کیلومتر هم اعلام شده است.

بنابراین اگر می خواهید نسبت به خرید خودرویی چینی اقدام کنید، به نوع جعبه دنده خودرو دقت کنید و اگر هم دو کلاچه است، به صورت قطعی تَر یا خشک بودن آن را جویا شوید. همچنین می توانید پیش از خرید، زمان بازدید دوره ای جعبه دنده و هزینه سرویس های آن را از نمایندگی بپرسید و اگر می بینید تا حدی نامعقول است یا این هزینه برای استفاده شما منطقی نیست، به فکر خودرویی دیگر باشید. باز هم تاکید می شود که اگر جعبه دنده های اتوماتیک دو کلاچه، هزینه نگهداری و استهلاک بالایی دارند، در عوض قیمت تمام شده خودرو را برای شما کاهش داده اند و تا حدی مصرف سوخت کم تری دارید و تعویض دنده در خودروهای اقتصادی و معمولی سریع تر از یک جعبه دنده AT اتفاق می افتد.
گروه مستند اسب بخار